Program Nawigacja w kryzysie – chroń siebie, wspieraj innych powstał jako odpowiedź profilaktyczna ekspertów IPZIN i środowiska trenerów programu Archipelag Skarbów® na potrzeby związane z trudną i dynamicznie zmieniającą się sytuacją młodzieży, rodziny, szkoły i całego społeczeństwa, powstałą na skutek epidemii koronawirusa.

Podstawowym celem programu jest wsparcie psychiczne młodzieży i pomoc w odnajdywaniu sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami i z życiem w czasie epidemii i kwarantanny, ale także nauka umiejętności radzenia sobie w różnych innych sytuacjach kryzysowych. Drugim celem programu jest wsparcie dorosłych (rodziców, nauczycieli) w pełnieniu funkcji wychowawczej i profilaktycznej w nowych, nieznanych im wcześniej realiach. Warunki kwarantanny sprawiają, że szczególnie ważnym zadaniem profilaktyków jest realizacja działań, które sprzyjają wzajemnemu zrozumieniu pomiędzy młodzieżą, rodzicami, nauczycielami i wychowawcami, budują solidarność wobec niezależnego od wszystkich kryzysu i wskazują konkretne sposoby wzajemnej pomocy w przeżywaniu sytuacji.

Nawigacja w kryzysie – chroń siebie, wspieraj innych to dwa w jednym: program profilaktyczny oraz diagnoza środowiska szkolnego obejmująca uczniów, rodziców i nauczycieli

Dla kogo?

Program jest skierowany do młodzieży, ale także rodziców i kadry pedagogicznej. Działanie składa się z kilku elementów. Najpierw młodzież, rodzice i wychowawcy biorą udział w badaniu ankietowym (z pytaniami dostosowanymi do każdej z tych grup). Następnie trenerzy programu spotykają się z młodzieżą z poszczególnych klas w obecności wychowawców na spotkaniach profilaktycznych online. Na koniec każda grupa uczestników otrzymuje raporty opracowane na podstawie wybranych wyników badań z danej szkoły, zawierające wnioski i wskazówki dotyczące sposobów skutecznego radzenia sobie w kryzysowej sytuacji epidemii.

Dodatkowo wszyscy rodzice otrzymają linki do broszury profilaktycznej i do 3 filmów ze wskazówkami wychowawczymi na czas pandemii.

Sytuacja pandemii, w jakiej się znaleźliśmy, wymaga solidarności wszystkich – zarówno młodzieży, nauczycieli, jak i rodziców. Dlatego do programu Nawigacja w kryzysie. Akcja Archipelagu Skarbów® zapraszamy:

• uczniów klas 6, 7 i 8 szkoły podstawowych oraz klas 1 i 2 szkół ponadpodstawowych,
• rodziców uczniów,
• wychowawców klas uczestniczących w programie.

Jak powstał program?

Proponowany przez nas program jest częścią szerszej, ogólnopolskiej akcji profilaktycznej pod nazwą: Akcja Nawigacja – chroń siebie, wspieraj innych, zainicjowanej przez zespół specjalistów Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej oraz środowisko trenerów programu Archipelag Skarbów®.

Pierwszym krokiem akcji było przygotowanie i przeprowadzenie w dniach 2-9 kwietnia 2020 pogłębionego sondażu internetowego. Sondażem objęto ponad dwa tysiące młodych ludzi (N=2475) w wieku 13-19 lat, a jego wyniki zostały opublikowane w dwuczęściowym raporcie „Młodzież w czasie epidemii” z 8 i 16 kwietnia 2020, który pomaga zrozumieć przeżycia nastolatków w czasie epidemii i kwarantanny oraz określić, którym młodym ludziom jest obecnie najtrudniej.

Odpowiedź na realne potrzeby

Nawigacja w kryzysie jest odpowiedzią IPZIN i środowiska trenerów Archipelag Skarbów® na realne potrzeby wychowawcze i profilaktyczne uczniów, rodziców i nauczycieli w obecnej sytuacji.

Wiemy, że w tzw. „normalnym czasie” potrzebne jest prowadzenie wśród młodzieży skutecznych działań profilaktycznych, dotyczących wielu obszarów zagrożeń. W czasie epidemii, czasie szczególnie trudnym dla całego społeczeństwa, tym bardziej nie można zapomnieć o wsparciu młodzieży w radzeniu sobie z obiektywnie trudnymi okolicznościami i związanymi z nimi emocjami.

W świetle badań sondażowych przeprowadzonych przez IPZIN w najbardziej dotkliwe dla młodzieży aspekty obecnej sytuacji, to m.in.:

• Brak normalnych, opartych na fizycznym byciu w jednym miejscu, spotkań z rówieśnikami,
• Niemożność realizacji wielu czynności w formie fizycznej – trenowania sportu, uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych, religijnych czy rozrywkowych,
• Długotrwałe przebywanie na małej przestrzeni – czasem w ciasnocie,
• Znacznie zwiększony kontakt z komputerem i Internetem oraz wiążące się z tym zwiększone ryzyko kontaktu ze szkodliwymi i/lub uzależniającymi treściami,
• Bardzo duże przeciążenie zadaniami szkolnymi zadawanymi przez nie mającą doświadczenia w synchronizacji e-learningu szkołę,
• Silne obawy dotyczące możliwości zakażenia i choroby bliskich (zwłaszcza starszych) członków rodziny,
• Obawy dotyczące utraty pracy przez rodziców i środków do życia dla rodziny,
• Obawy związane z egzaminami (klasy 8, a zwłaszcza klasy maturalne),
• Silna i powszechna obawa co do przyszłości (w kontekście własnego życia, pracy, funkcjonowania rodziny, a nawet przyszłości całego świata).

Wyniki sondażu IPZIN pokazują, że łatwiej znoszą czas epidemii ci młodzi ludzie, którzy mogą liczyć na wysłuchanie i wsparcie ze strony otaczających ich dorosłych.

Czas epidemii i kwarantanny jest również szczególnie trudny dla rodziców, gdyż mają oni nowe, dodatkowe troski i może być im trudno odpowiedzieć na potrzeby psychiczne dzieci – zwłaszcza tych starszych, nastoletnich, z którymi relacje są zwykle bardziej złożone niż z młodszymi dziećmi. Wielu rodziców przeżywa duże problemy adaptacyjne związane z pracą w domu i wykonywaniem zadań zawodowych na niewielkiej przestrzeni, często w hałasie.

Dla nauczycieli jest to czas nowych, bardzo trudnych wyzwań, związanych z przestawianiem się na e-nauczanie. Jest ono prowadzone najczęściej z własnego domu, który przez to przestaje być dla nich azylem (uczestnicząca w lekcjach młodzież może słyszeć odgłosy prywatnego życia domowego nauczyciela, co może być trudne i stresujące). Wielu nauczycieli pracuje po nocach, aby dostosować swoje zajęcia do trybu e-learningu, często bez wystarczającej pomocy technicznej i informatycznej.

W takiej sytuacji wsparcie profesjonalnych profilaktyków jest bardzo potrzebne. Ponieważ jednak opracowane wcześniej programy profilaktyczne nie nadają się do realizacji w obecnych warunkach, konieczne było sprawne opracowanie nowego oddziaływania – odpowiadającego na potrzeby czasu epidemii. Takim oddziaływaniem jest właśnie program Nawigacja w kryzysie – chroń siebie, wspieraj innych.

---

Realizacja programu w okresie pierwszej fazy epidemii w ponad 20 szkołach wykazała bardzo pozytywny odbiór, wysoką jakość i dużą przydatność programu. Został on także doceniony przez p.o. dyrektora Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, panią Katarzynę Łukowską oraz Pełnomocnika Rządu ds. osób z niepełnosprawnością, ministra Pawła Wdówika.

---

Przebieg działań profilaktycznych

Etapy działań:

1. Wstępny kontakt ze szkołą i zebranie zgód na udział w programie,
2. Spotkanie informacyjno-organizacyjne z wychowawcami,
3. Przeprowadzenie pierwszego spotkania online z młodzieżą i wychowawcą (30 min),
4. Przeprowadzenie badania ankietowego online wśród młodzieży (40 min), rodziców (10 min) i nauczycieli uczących w klasach biorących udział w programie (10 min),
5. Przeprowadzenie dwóch kolejnych spotkań profilaktycznych online z młodzieżą, dotyczących sposobów radzenia sobie w kryzysowej sytuacji epidemii, z wykorzystaniem wyników ogólnopolskiego sondażu IPZIN oraz podsumowania wyników badań dla szkoły (dwa spotkania trwające łącznie 2 godz. lekcyjne dla każdej klasy),
6. Przygotowanie i przesłanie raportów z badań ze wskazówkami dla młodzieży, rodziców i nauczycieli,
7. Przesłanie szkole zestawu 5 konspektów lekcji wychowawczych umacniających treści programu,
8. Przesłanie wszystkim rodzicom linków do broszury profilaktycznej i do 3 filmów ze wskazówkami wychowawczymi na czas pandemii.

Koszty programu

Koszty realizacji programu obejmują:

• koszt prowadzenia cyklu zajęć dla  wychowawców i młodzieży,
• koszty przeprowadzenia i analizy badań wśród młodzieży, rodziców i nauczycieli,
• przygotowanie i opracowanie 3 raportów z badań i realizacji programu wraz z rekomendacjami – dla młodzieży, nauczycieli i rodziców,
• komplet konspektów i materiałów pomocniczych dla wychowawców, umożliwiających umacnianie efektów profilaktycznych programu, broszurę elektroniczną i serię 3 filmów dla rodziców,
• nagrody dla wszystkich uczniów za udział w programie (opaski profilaktyczne),
• koszty przeprowadzenia ewaluacji programu i archiwizacji danych,
• bezterminowe konsultacje internetowe dla młodzieży proszącej o pomoc po programie,
• prowadzenie strony na portalu społecznościowym Facebook, na której poruszane są tematy związane ze zdrowym stylem życia, zamieszczana jest twórczość młodzieży oraz przeprowadzane są konkursy z nagrodami dotyczące zagadnień profilaktycznych.

A także:

• przygotowanie merytoryczne i organizacyjne zespołu przed każdym programem,
• zapewnienie trenerom sprzętu do pracy online,
• superwizję wewnętrzną i zewnętrzną trenerów,
• ustawiczną aktualizację treści programu.

Na koszty jednej realizacji programu ma wpływ ilość klas uczestniczących w działaniu, jeśli uczniów w klasach jest niewielu, istnieje możliwość łączenia klas.

Koszt wersji podstawowej  programu obejmuje realizację dla maksymalnie 4 klas w danej szkole. Realizacja dla jednej lub dwóch dodatkowych klas jest możliwa, jednak wiąże się z dodatkowym kosztem.

Szczegółowa oferta jest każdorazowo dostosowywana do indywidualnych potrzeb szkoły. Pełną ofertę programu można znaleźć pod tym linkiem ->  „Nawigacja w kryzysie. Akcja Archipelagu Skarbów” – oferta