O programie

Program Trzy Koła został stworzony z myślą o wzmacnianiu więzi społecznych pomiędzy nauczycielami i uczniami, szkołą i rodzicami. Jego bezpośrednimi odbiorcami są wychowawcy, nauczyciele przedmiotowi, psychologowie i pedagogowie szkolni, natomiast docelowymi adresatami programu są dzieci i młodzież szkół podstawowych i ponadpodstawowych.

Program powstał jako autorska propozycja Fundacji Wychowawców i Młodzieży „Prom”, do której prawa, zgodnie z zawartą umową, w 2024 roku zostały przekazane Instytutowi Profilaktyki Zintegrowanej (IPZIN). Program od wielu lat jest rekomendowany przez system rekomendacji, czyli instytucje takie, jak: Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Cel ogólny

Celem ogólnym programu Trzy Koła jest wzmocnienie kondycji psychicznej uczniów i nauczycieli oraz zwiększenie efektywności prowadzonych w szkole działań wychowawczych i profilaktycznych poprzez:

1. Budowanie w szkole i klasie klimatu ułatwiającego rozwijanie więzi.

2. Trening umiejętności społecznych.

3. Świadome i skuteczne unikanie różnorodnych zagrożeń.

Cele szczegółowe

1. Wzmacnianie więzi społecznych pomiędzy nauczycielami i uczniami, szkołą i rodzicami, a także rozwijanie pozytywnych relacji społecznych między uczniami.

2. Wzmacnianie zachowań prospołecznych uczniów, np. stawanie w obronie innych, współpraca w zespole, udzielanie pomocy koleżeńskiej oraz umiejętność proszenia o pomoc.

3. Wzmacnianie postaw i zachowań prozdrowotnych oraz zmniejszanie zapotrzebowania na zachowania ryzykowne i antyspołeczne, w tym cyberprzemoc, uzależnienia od substancji psychoaktywnych oraz uzależnienia behawioralne.

Adresaci projektu

Szkolenie skierowane jest do kadry szkół i placówek wychowawczych, którzy po uzyskaniu certyfikatu wracają do swoich wychowanków i pracując wg poznanych zasad oraz wykorzystując poznane narzędzia, wprowadzają zasady działania Trzech Kół swoim uczniom. Uczestnik szkolenia, kończąc 25 godzinne szkolenie, otrzymuje certyfikat i jednocześnie staje się realizatorem Programu.

Taka forma szkolenia wynika z faktu, iż to właśnie wychowawca klasy może podejść całościowo do rozwoju ucznia, w tym do ochrony jego zdrowia psychicznego. Dlatego też program Trzy Koła pozostawia nauczycielowi swobodę w wyborze technik pracy wychowawczo-profilaktycznej i oferuje mu źródła inspiracji w postaci puli zasad, technik i pomysłów metodycznych. Z tej puli nauczyciel może swobodnie czerpać, wzbogacając lub rozwijając zawarte tam pomysły o indywidualne potrzeby swojej klasy.

Ogólna charakterystyka programu

Treści programu

Program wychowawczo- profilaktyczny Trzy Koła promuje zasadę, że należy w bieżącej pracy wychowawczej poświęcać najwięcej czasu i uwagi na działania służące budowaniu przyjaznego klimatu i więzi opartych na szacunku, co zostało zilustrowane jako największe koło zielone. Warto też cyklicznie np. raz na miesiąc zająć się różnorodnymi sprawami i problemami, które należy rozwiązywać w odpowiedzi na bieżące potrzeby (koło pomarańczowe), wówczas na bardzo istotną tematykę związaną z zagrożeniami (koło czerwone) wystarczy poświęcić stosunkowo najmniej czasu, np. raz na kwartał. Kolejnym odniesieniem do metaforycznej nazwy Trzy Koła jest fakt, że tak, jak wprawiane w ruch koło może się toczyć w zasadzie bez końca, tak i program toczy się w cyklu szkolnego życia w jego wewnętrznym rytmie.

Koło Zielone – klimat i więzi: rozwijanie współpracy, zasady komunikowania się, pomaganie innym, rozwijanie pozytywnych relacji między uczniami w klasie, praca nad wartościami, więzi międzypokoleniowe, rozwijanie kreatywności dzieci, pełnienie określonych ról w grupie, sposoby przekazywania pozytywnych informacji na temat innych osób i umiejętność przyjmowanie ich na własny temat.

Koło pomarańczowe – sprawy i problemy: działania na rzecz innych, wzmacnianie poczucia własnej wartości, docenianie innych: uczenie wyrażania uczuć własnych i rozpoznawanie uczuć innych, docieranie do problemów przeżywanych przez dzieci i młodzież, rozwijanie różnych umiejętności życiowych, np. nawiązywania kontaktów, dobrych manier, rozwiązywanie konfliktów, działania na rzecz innych, wzmacniania poczucia własnej wartości.

Koło Czerwone – zdrowie i zagrożenia: wiedza o uzależnieniach (od substancji oraz behawioralnych), negatywne wpływy społeczne, skuteczne odmawianie, formy agresji i przemocy, mechanizm powstawania agresji, sposoby radzenia sobie z agresją i jej eskalacją, zdrowe nawyki żywieniowe, ruch, unikanie nieszczęśliwych wypadków, dbanie o bezpieczeństwo innych, ciekawe formy spędzania wolnego czasu.

Współpraca z rodzicami

Niezwykle istotnym modułem programu jest współpraca z rodzicami jako najważniejszymi wychowawcami swoich dzieci. Dlatego program pomaga zarówno w budowaniu pozytywnych więzi pomiędzy nimi a wychowawcą, co z kolei przekłada się na ich większą aktywność w czasie zebrań rodzicielskich i chętne włączanie się w życie szkoły oraz, co nie mniej ważne, program kładzie spory nacisk na budowanie życzliwych relacji pomiędzy rodzicami uczniów z tej samej klasy (dzielenie się radościami z kontaktów z dziećmi, rozmowy o problemach wychowawczych).

Harmonogram programu i tryb uzyskania certyfikatu

Ramy szkoleniowe

Kurs szkoleniowy ma trzy etapy i trwa 25 godzin dydaktycznych. W jednej grupie uczestniczy 12-20 osób, zalecane jest by grupy były jednorodne pod względem poziomu wieku klas nauczania (I-III, IV-VI i VII-VIII, szkoły średnie).

Treść I etapu szkolenia to przedstawienie głównych idei i zasad prowadzenia programu oraz przekazanie nauczycielom kilkunastu scenariuszy zajęć. Zajęcia przedstawiające te scenariusze prowadzone są w konwencji treningu psychologicznego. Początkowo nie mówi się o szkole i uczniach, uwaga koncentruje się na „tu i teraz”, uczestnicy doświadczają na sobie jak działają formy zajęć ocieplające klimat, zbliżające do siebie ludzi, ujawniające kreatywność. Następnie uczestnicy zapoznają się z szeregiem kolejnych, zwłaszcza trudniejszych scenariuszy, uczą się budowania planów dla własnych klas wg. modelu Trzech Kół na dalsze semestry. Dominującą formą na tym etapie kursu są symulowane lekcje i mini wykłady, niektóre prowadzone przez uczestników. Uczestnicy kursu otrzymują materiały z szerokim wachlarzem pomocy metodycznych.

II etap szkolenia to faza wdrożenia programu w codzienne realia wychowawcze szkoły w łączności z trenerami. Licencjonowani trenerzy pozostają w stałym kontakcie z uczestnikami szkolenia: monitorują ten etap i udzielają im bieżącego wsparcia w wymiarze około 5 godzin dydaktycznych.

Trzy Koła są wplecione w rutynową pracę nauczyciela: lekcje wychowawcze, migawkowe kontakty na korytarzu, lekcje niektórych przedmiotów, wycieczki, imprezy, akcje klasowe i szkolne, spotkania z rodzicami. Zajęcia z uczniami nawiązują do doświadczeń uczniów, dostosowane są do ich wieku. Powadzone są w kręgu i w małych grupach, wykorzystują burze mózgów, odgrywania ról, rysunki, scenki komiksowe, gry, zajęcia ruchowe i inne techniki aktywizujące.

III etap szkolenia prowadzony jest po 3-4 miesiącach, gdy uczestnicy mają już doświadczenia z zastosowania poznanych na I etapie sposobów pracy. Ten etap ma charakter superwizyjny, uczestnicy szkolenia dzielą się swoimi przeżyciami, przyglądają się im, wspólnie zastanawiają się jak radzić sobie z występującymi trudnościami. Ten etap stanowi wspaniałą okazję do wzajemnej wymiany doświadczeń i dobrych praktyk.

Po pomyślnym zakończeniu kursu uczestnicy zostają certyfikowanymi realizatorami programu Trzy Koła.

Korzyści dla szkoły

Efekty programu

Program Trzy Koła, jako program rekomendowany, został poddany dokładnemu procesowi ewaluacji. Wyniki badania ewaluacyjnego wskazują, że program wzmacnia istotne wymiary społecznego funkcjonowania uczniów i tym samym sprzyja powstawaniu i wzmacnianiu więzi społecznych. W zakresie dwóch zmiennych związanych z tematyką więzi społecznych (doświadczanie akceptacji w szkole oraz klimat klasy) wyniki sugerują pozytywne efekty programu, ale zaobserwowane pozytywne zmiany były na granicy istotności statystycznej. Pozytywny wynik programu wystąpił w zakresie częstości zachowań prospołecznych. W obu grupach zaznaczył się wprawdzie spadek takich zachowań w toku roku szkolnego, jednakże spadek ten okazał się znacząco mniejszy w grupie objętej programem niż w grupie porównawczej.

Wyniki badań wskazują również na pozytywny efekt w programu w zakresie ograniczenia zachowań antyzdrowotnych w grupie uczniów objętych programem. Istotnie zmniejszyła się częstość zachowań prowadzących do niehigienicznych nawyków (w tym niezdrowe odżywianie się, spędzanie czasu wolnego czasu przed ekranami). Na poziomie bliskim istotności statystycznej zaznaczyło się również ograniczenie częstości picia alkoholu w grupie eksperymentalnej.

Powyższe wyniki stanowią obiecującą podstawę do włączenia programu Trzy Koła w uniwersalne i szerokie działania profilaktyczne.

Wartość dodana

Trzy Koła to zdecydowanie coś więcej niż szkolenie z korzystania ze zbioru scenariuszy. Kluczowe w programie jest wzmacnianie roli wychowawcy i modelowanie jego postawy wobec uczniów – postawy szacunku kierowanej każdemu dziecku – wyrażającej się życzliwością, aktywnym słuchaniem, odpowiednią komunikacją. Trenerzy uwrażliwiają uczestników na pielęgnowanie przez wychowawcę pozytywnej postawy wobec samego siebie i dzieci oraz rozwijanie swych umiejętności wychowawczych za pomocą kilku kroków:

Krok 1. Dbałość o swoją kondycję psychiczną i duchową, w myśl której warto pozwalać sobie na oderwanie się od codziennych obowiązków, budowanie pozytywnych relacji z najbliższymi, na odpoczynek, na kontakt z przyrodą i sztuką, na refleksję nad wartościami.

Krok 2. Stały rozwój intelektualny, korzystanie z najnowszych dokonań naukowych, a także z tego, co napisali wielcy wychowawcy na przestrzeni dziejów.

Krok 3. Korzystanie ze szkoleń warsztatowych doskonalących umiejętności interpersonalne.

Krok 4. Uczestniczenie w nauczycielskich superwizjach, grupach samokształceniowych, otwartość i hojność w dzieleniu się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami.

Prowadzący program Trzy Koła

Program Trzy Koła to również kontakt z konkretnymi osobami, pasjonatami i specjalistami w swojej dziedzinie. Trenerami programu są uważnie dobrane osoby, które posiadają odpowiednie kwalifikacje zawodowe i umiejętności pracy z nauczycielami, odbyły specjalistyczne szkolenie teoretyczne i praktyczne do prowadzenia szkoleń w programie, pracują w systemie stałej superwizji oraz regularnie podnoszą swoje kwalifikacje, co jest corocznie poświadczane certyfikatem wydanym przez Instytut Profilaktyki Zintegrowanej.